Het Bedrog

Er gebeurde iets wonderlijks in zijn leven: hij ontdekte het bedrog. Het was een toevallige ontdekking, maar met grote impact, want alles voelde ineens als verraad. Bij elke vriendschap kwam vroeg of laat de absurde wending waaruit bleek dat alles niet was zoals het was. Hij leefde blijkbaar in een schijnwereld, een wereld van toneelspel met achter de coulissen de echte personen. De verbeelding was niets anders dan bedrog, maar een bedrog dat iemand sterker kan maken, dat het leven zelfs kleur kan geven. Het bleek datgene te zijn wat hem in het geweld van alledag op de been hield.

Arie van der Pijl wil graag het dagelijks leven vatten en in simpele verhalen, want zelden speelt het leven zich af aan de vergadertafels van de wereldleiders noch op het erepodium van de Olympiers en evenmin in de schijnwerpers van de schouwburg. Het voltrekt zich in de saaie dagen op kantoor, bij het aanrecht in een rijtjeswoning en tijdens het hardlopen van een rondje in de polder. Dit zijn de bezigheden die ook zijn leven kenmerken, maar daar hoort ook de herinnering bij en die blijkt soms interessant te zijn, want hoewel zijn leven zich afspeelt in een zeer rustig dorp, blijven de beelden hem achtervolgen die hij opdeed tijdens zijn vele beroepen: van machinist op de grote vaart tot inktkoelie op een groot kantoor. Zij belevenissen wist hij vaak te verwoorden in zijn schoolschriftje, waarbij de verbeelding zijn leven minder saai maakte dan het eigenlijk was.

"Ik zal het nooit aannemen!" piepte ik, maar het was een reflex, een antwoord waarbij ik niet nadacht. In de seconden die volgden wist ik dat alles anders was dan ik mij ook maar enigszins had kunnen voorstellen. Ik moest zwichten voor de druk, ik moest zeggen dat ik het niet zo bedoeld had, dat ik geen problemen zou veroorzaken, maar het verlangen naar vrijheid zat heel diep. Misschien had ik juist deze keer aan dek gevoeld dat vrijheid verder ging dan voldoende gelegenheid om te ontsnappen bij een aanvaring. Nooit had ik beseft dat vrijheid voor mij meer was dan gaan en staan waar ik kon. Misschien was het duistere verlangen ontstaan bij het zien van de troosteloze gezichten van de mannen op de kade, van de mannen op de primitieve boten en door de gierende toespraken die uit de luidsprekers kwamen. Zij hadden iets veroorzaakt wat ik geen naam kon geven. Ik keek naar de donkere ogen voor mij. De aderen op zijn voorhoofd zwollen. Zijn gezicht werd rood.
"Jij neemt dat boekje niet aan?" herhaalde hij grimmig.
"Nee," piepte ik.
"Harder!" riep hij.
"Nooit!" zei ik hees.
Zijn greep werd sterker, mijn keel zat dicht, zijn ene arm ging met gebalde vuist verder naar achteren. Hij trok mij licht naar zich toe, spande zich en bleef zo staan. Daarna volgde niets. De geringste beweging kon het begin zijn van een moordpartij in het hart van de machinekamer. Twee gestolde lichamen vibreerden licht op de trilling van het schip. Mijn leven stond op een tweesprong. Ik kon nog terug. Ik hoefde alleen maar te zeggen: oké, ik zal het aannemen, Mao dan maar. Ik zei het niet. Ik kon het niet. Mijn ogen werden harder. Ze boorden zich in de zijne. Er begon bij mij een vuur te branden. Ik had een geloof, een doel en was klaar voor de dood.