Wie is deze?
Een onderzoek naar de compositie en Godsvoorstelling van Jesaja 63

“Jesaja 63 geeft moderne lezers en gelovigen te denken: de keerzijden van het leven kunnen meer met God te maken hebben dan gedacht.”

‘Wie is deze?’ De vraag waarmee Jesaja 63 opent is de centrale vraag van deze studie naar de compositie en Godsvoorstelling van deze tekst. Schijnbare tegenstrijdigheden in het Godsbeeld van Jes. 63 zijn een eerste aanzet geweest tot deze studie. Een tweede aanleiding is het gebrek aan literaire samenhang binnen deze tekst geweest, waardoor in het Jesaja-onderzoek twee delen worden onderscheiden: Jes. 63:1-6 en 63:7-64:11. 

In deze dissertatie wordt de eenheid van Jes. 63 als literaire compositie nader onderzocht. In het bijzonder wordt er gelet op de samenhang van de Godsvoorstellingen binnen deze tekst. Om de vraag naar de eenheid van Jes. 63 te kunnen beantwoorden wordt de tekst een aantal keren gelezen, steeds vanuit een ander perspectief. Dit levert de auteur inzichten op die aanleiding zijn om ‘onderweg’ een pas op de plaats te maken. 

Tegen het einde van het onderzoek gaat de auteur het gesprek aan met W. Brueggemann en J. Jeremias over hun schets van Israëls getuigenis aangaande God. De studie loopt uit op de relevantie van dit onderzoek naar de tekst en Godsvoorstelling van Jes. 63, niet het minst voor ons eigen denken en spreken over God.

Dr. W.J. Dekker (1967) is predikant van de Hervormde wijkgemeente St. Joriskerk te Amersfoort (PKN). Daarvoor was hij predikant in Molenaarsgraaf, Reeuwijk en Delft.

Woord vooraf


De eerste ideeën voor een studie over Jesaja 63 vormden zich tijdens mijn eerste studieverlof als predikant in 2002. Ik wilde me verder verdiepen in het Oude Testament en zijn getuigenis aangaande God, en op die manier een vervolg geven aan mijn doctoraalscriptie over Jesaja 54 en Gods verberging. Ik deelde mijn gedachten met prof. dr. B.E.J.H. Becking, wiens colleges mijn belangstelling voor het OT hadden gewekt. Dit resulteerde in een onderzoeksplan in 2007: over de compositie en Godsvoorstellingen van Jesaja 63 zou het moeten gaan. Zijn de plannen voor deze studie ontstaan toen ik predikant in Reeuwijk was, de eerste stappen van het daadwerkelijke onderzoek werden gezet toen ik inmiddels predikant in Delft was. Het overgrote deel van de promotiestudie is gedaan na 2012, het jaar waarin ik predikant in Amersfoort werd. Nu deze studie afgerond is, wil ik de Hervormde gemeenten van Reeuwijk, Delft en in het bijzonder Amersfoort (wijkgemeente St. Joriskerk) hartelijk danken voor de gelegenheid en tijd die zij mij gaven om met dit onderzoek bezig te zijn. Het was fijn dat ik elke week een dag en zo nu en dan een paar weken achter elkaar in alle rust aan deze dissertatie werken kon.
In het bijzonder wil ik mijn hartelijke dank uitspreken aan mijn promotor, prof. dr. B.E.J.H. Becking, voor al die keren dat hij me bij hem thuis gastvrij ontving en voor de persoonlijke en stimulerende wijze waarop hij me al deze jaren heeft begeleid. Ik denk daar met veel genoegen aan terug. Ik dank ook graag prof. dr. H.G.L. Peels voor zijn bereidheid om mee te lezen, met bijzondere aandacht voor het hoofdstuk over de Godsvoorstelling van Jesaja 63. Zijn hartelijke en ter zake kritische opmerkingen motiveerden mij het optimale uit deze studie te halen. Een woord van dank komt ook dr. M.C.A. Korpel toe voor de betrokken en nauwgezette wijze waarop ze mij begeleidde bij het onderzoek naar de retorische vorm en structuur van Jesaja 63. Met haar grote kennis van oude handschriften heeft ze me enorm geholpen bij dit onderdeel van de promotiestudie. Ik ben dr. D. Jongkind erkentelijk voor de beantwoording van schriftelijke vragen die de bestudering van Codex Sinaïticus opriep.
Verder wil ik mw. Anneke Verhoeven bedanken voor de zorgvuldige correctie van de tekst van deze dissertatie. Dhr. John Foran dank ik voor de vertaling van de samenvatting van deze studie in het Engels. Mijn beide zonen, Wim en Arnold, ben ik dankbaar voor hun hulp bij de definitieve opmaak van de tekst en diverse registers. Mijn familie en vrienden wil ik hartelijk bedanken voor hun betrokkenheid. Ik denk hierbij in het bijzonder aan mijn ouders en schoonouders. Mijn vader en schoonvader hebben de voltooiing van dit proefschrift helaas niet meegemaakt; ze zouden er oprecht blij mee zijn geweest.

Heel in het bijzonder wil ik Dineke, mijn vrouw, en ook mijn kinderen Wim en Tineke, Doriene en Arno, Annerieke en Bas, en Arnold en Annemarie bedanken voor hun liefde, steun en grote betrokkenheid op de studie en de voortgang ervan al die jaren. De afronding ervan zie ik als het resultaat van een gezamenlijke inspanning. Wat mijn vrouw Dineke hierin voor mij betekend heeft, is niet zomaar in woorden uit te drukken. In een poging om toch iets te zeggen draag ik deze dissertatie met veel liefde aan haar op. Ten slotte dank ik God die mij al deze jaren vreugde gaf, studiezin en kracht om deze studie te volbrengen.

Amersfoort, december 2019