Indonesië na de Nederlandse overheersing

Koos Smedes was van twintigste tot zijn vierentwintigste levensjaar werkzaam bij de ex- en importeur Jacobson van den Berg. Sinds Soekarno na hem geen Nederlander toeliet het land te betreden, bezocht hij met afgekeurde vliegtuigen de hele archipel terwijl hij hoge functies bekleedde, zoals inspecteur van sigaretten.
Hij heeft hier ontzettend veel gezien en meegemaakt. Zo bezocht hij de smokkeleilanden tussen Sumatra en Singapore en zag waarom de douane daar niets zag en hoorde. Hij bekeek ook het standbeeld van de generaal van Heutsz en Kotaradja, waar de tijd -met de bijzondere thee- en koffiehuizen- lijkt te hebben stilgestaan. De huidige president, zwaar onder druk van de Mohammedaanse partij, kan daar nog steeds niet voorkomen, dat dagelijks ergens wel een christelijke kerk door een klein groepje fanatiekelingen in brand wordt gestoken.
Smedes zag eveneens de derde vrouw van Soekarno op een betjah (een rijdende vervoerfiets) het paleis voorbij rijden, waar zij de vorige dag nog first lady was. De daarop volgende dag werd zij vervangen door Soekarno’s vierde Japanse vrouw.

Koos Smedes, toen chef toerisme van het AD, zag Indonesië tot zijn verdriet twintig jaar later nogmaals, met vernielde oliebossen tot aan het Tobameer. Hij schreef zeven boeken, vier dichtbundels en kreeg bij zijn pensioen de Ridderorde en de speld met diamant, als eerste journalist, van de Nederlandse Vereniging van Toerisme.

De gordel van smaragd is een godsgeschenk

Wat maakt het eigenlijk uit?
Nederlands-Indië: het geluid
van de krekels in de avond
of het oplichten van de ochtendstond
is niet veranderd. De maan
werpt haar gouden schijnsel
uit de duistere hemel op rijst- en kroepoekvelden.
Kortom: de natuur doet zich nog immer gelden.

Niets is veranderd.
Ja, deels andere mensen
met andere wensen
bewonen het land,
dat nu zoveel droefenis in Nederland
veroorzaakt bij de derde generatie.
Hun grootouders zijn gemarteld in de jappenkampen,
schier allen zijn daar gestorven of werden psychisch gestoord,
en zij lieten, evenmin als de tweede generatie, verstoord,
niets van zich horen.

Zo hoorde pas de derde generatie van de Nederlanders
en Indische Nederlanders over de daar gemartelden,
vernamen zij pas heden
alles over tempo doeloe,
over dat gruwelijke verleden,
de politionele acties,
waarbij Nederlandse soldaten hele dorpen uitmoordden,
waarover in Nederland de mensen nauwelijks iets hoorden;

over de overdracht aan Soekarno
op gezag van de Verenigde Naties,
in officiële woorden.
Waarna de uittocht begon naar Nederland
van honderdduizenden Indische Nederlanders en de Nederlanders,
die de jappenkampen overleefden,
geslagen, verslagen, apathisch.

Nu wisten wij in ons land wat zich daar voor drama’s afspeelden,
zó dramatisch, maar zal dat het heden doen zwijgen,
en zullen we een ander land krijgen?
Zal de maan met zijn gouden, teer
schijnsel anders schijnen dan weleer?
Welnu, als al gezegd,
deels onder meer door het verlangen
dat moois immer te krijgen,
wordt de bevolking gevoed op de talloze eilanden
die zich daar in die verre oceaan
als een gordel van smaragd aaneenrijgen
tot wat was en altijd zo is geweest.

Geschapen door een God
die het een feest vond, toen hij de archipel schiep
en in alle overmoed uitriep:
“Dit is het beloofde land!”
Dat ook in Nederland wordt gezien
als het mooiste stukje aarde ooit geschapen,
waaraan ook de vluchtelingen
en hun nakomelingen
hun hart hebben verpand.