Leven en werken op plantage Mariënburg

In 1880 kocht de Nederlandsche Handel-Maatschappij plantage Mariënburg om er de grootste suikerfabriek van Suriname te bouwen. Om verzekerd te zijn van voldoende toevoer van suikerriet werden ook naastgelegen plantages gekocht. Voor het vervoer van het suikerriet naar de fabriek werd een spoorlijn aangelegd, de eerste spoorlijn in Suriname. Arbeidskrachten uit Brits-Indie en Java kregen een contract voor vijf jaar, maar door de lage lonen was terugkeer na die vijf jaar voor de meesten onmogelijk. Ruim honderd jaar later werd de suikerfabriek stopgezet. Veel van de voormalige arbeiders leven nog in de kampong. Zij weten nog hoe het was op Mariënburg en vertellen in dit boek hun verhaal.

Har van Fulpen ( 17-11-1945) raakte door een bezoek aan plantage Mariënburg zogeïnteresseerd in de verhalen van de voormalige arbeiders van wat eens de grootste suikeronderneming van Suriname was, dat hij besloot hun verhalen op te schrijven om zodoende de geschiedenis van de arbeiders van deze onderneming te bewaren.

Eens was Mariënburg de grootste suikeronderneming van Suriname, vol ambities opgezet door de Nederlandsche Handel-Maatschappij. Een investering van meer dan anderhalf miljoen gulden, erg veel geld in 1882, wat betekende dat de onderneming winstgevend gemaakt moest worden door de inzet van slecht betaalde contractarbeiders.
Het was de trots van Nederland. Bij een Koninklijk bezoek aan Suriname stond steevast een bezoek aan plantage Mariënburg op het programma.
Er waren wel meer suikerfabrieken in Suriname, maar Mariënburg was de grootste. De grote aantallen arbeiders die voor de suikerverwerking nodig waren werden geworven in Brits-Indië en (later) Java. Ze tekenden een arbeidscontract voor vijf jaar, zonder te weten waar ze terecht zouden komen. Pas in Suriname kwamen ze erachter dat het werk zwaar en het loon te laag was.
Ruim honderd jaar later werd de fabriek, die na de onafhankelijkheid van Suriname in Surinaamse handen was gekomen, gesloten. Van een herstart kwam niets terecht, evenmin als van de ambitieuze plannen om van de fabriek een museum te maken. De suikeronderneming is inmiddels grotendeels ontmanteld en verwaarloosd.
Maar nog steeds wonen veel van de vroegere arbeiders in de kampong. Noodgedwongen, want ze raakten hun pensioen kwijt. Sommige bewoners hebben er hun leven lang gewerkt, net als hun ouders. Zij weten nog hoe het was om op Mariënburg te leven en er te werken. Nog even en ook zij zijn verleden tijd en dan zullen hun verhalen, net als de fabriek, verdwenen zijn.
In dit boek komen ze aan het woord. Het is hún boek, met hún verhalen. Hun leven en werken op de suikeronderneming van plantage Mariënburg. Voor zover ze het zich herinneren.
Persoonlijke verhalen uit het prille begin van de onderneming zijn er al niet meer. Over die jaren kan ik in dit boek slechts samenvatten wat anderen schreven.