Suetste van minnen

De hoofse liefdespoëzie, geïntroduceerd door troubadours, beïnvloed door sociale veranderingen rond de twaalfde eeuw en vorm gekregen aan de hoven, verspreidde zich tijdens de middeleeuwen door West-Europa. Eeuwenlang dichtte men over het ideaal van de hoofse liefde. Hoe ontstond de 'minnepoëzie'? Wat was de rol van hoofsheid en hoe beïnvloedde middeleeuwse liefdespoëzie de ridder- en Bijbelepiek? Welke werken zijn toonaangevend voor onze literatuurgeschiedenis? In dit boek passeren het ontstaan en de ontwikkeling van de hoofse liefde en grote werken uit de (Nederlandstalige) minnepoëzie de revue.

"Ik ben 23 jaar en doceer Nederlands aan De Nieuwste School in Tilburg. Boeken intrigeerden mij altijd al, mede daarom ging ik studeren aan de Fontys Lerarenopleiding Nederlands, waar ik in 2012 de masteropleiding afrondde. Op de opleiding is mijn interesse voor middeleeuwse literatuur ontstaan. Tijdens mijn studie begon ik aan dit werk. In de toekomst hoop ik meer (educatieve) boeken te schrijven, liefst jeugdboeken met een cultuur-historische insteek, zoals hoofse liefde. "

Hendrik van Veldeke – omstreeks 1170

Omdat grenzen in het Europees grondgebied ten tijde van de middeleeuwen nog onduidelijk waren, rekent zowel de Duitse als de Nederlandse literatuur Hendrik van Veldeke tot de volksliteratuur. Hij bevond zich in het gebied rond Maastricht en is dus een Limburger. De plek waar hij ter wereld is gekomen, laat zich afleiden uit aanduidingen van hemzelf en documenten van nadien. We kunnen zijn ouders beschouwen als eigenaars van de watermolen door de Demer voortbewogen. Die plek lag in Spalbeke, enkele kilometers ten westen van Hasselt.
 
Het Maasland was dus zijn thuis, de plek waar de boekproductie veel hoger lag dan in de rest van Vlaanderen en Nederland. Van kloosters uit het Maasland zijn veel teksten overgeleverd. Ook vindt men de beschrijving van de ‘rijke Maaslandse cultuur’ in vele primaire teksten, wat duidt op het belang van deze regio. In de twaalfde eeuw bloeide het Maasland op, onder invloed van het wereldlijk milieu van de Duitse keizer. De keizer verzorgde goed onderwijs en bouwde kerken waar men het geloof kon uitoefenen.
 
In de vorige hoofdstukken richtte ik me vooral op de hoofsheid in het zuiden, die zich langzaam verspreidde naar de rest van Europa. De nieuwe gedragscode, de ultieme levensverfijning, verliep via de hofclerici. Zij dienden als rolmodel voor de edelen in hun sociale omgeving en gaven zo het goede voorbeeld aan de edelen die zich met hun gedrag weer konden onderscheiden van het gewone volk. Maar hoofsheid kwam niet altijd met edelen meegereisd vanuit het zuiden, ook in de meer noordelijk gebieden ontstonden vertegenwoordigers van de hoofse cultuur. Zo ook in het Maasland, waar Hendrik van Veldeke de belangrijkste pionier van de Nederlandstalige liefdespoëzie te noemen is. Aan hem is dit hoofdstuk gewijd.