Het oneindige conflict
De literaire verbeelding van 9/11

Na het aantreden van Donald J. Trump zijn het weer gouden tijden voor dystopische romans. Ook 9/11 bleek een perfecte voedingsbodem voor de dystopie. Veel Amerikaanse schrijvers, waaronder Paul Auster, John Updike en Stephen King, kozen voor dit genre om de aanslag op de Twin Towers literair te verbeelden. Ze passeren hier allemaal de revue, inclusief enkele interviews die Berry met ze had. In hun romans laten ze zien wat er volgens hen mis is met de VS na 9/11. En dat is veel. Terreur, misdaad en surveillance vieren hoogtij. Kortom: ‘Het is 1984, baby!’, volgens dissident Lenny in een van de verhalen. Toch gloort er ondanks de vaak post-apocalyptische sfeer een sprankje hoop aan het slot. De Amerikaanse Droom moet bereikbaar blijven.

Berry van der Ende (1942) studeerde in 2006 cum laude af als historicus. Ze werkte ruim 25 jaar in verschillende bibliotheken, waar ze onder andere de boekselectie verzorgde, boekbesprekingen hield en Engelse romans recenseerde. Toen een uitgever haar vroeg voor een plaats op de redactie ging ze die uitdaging aan. Na een korte periode kreeg ze de functie van hoofdredacteur aangeboden. Voor een van de tijdschriften schreef ze artikelen over kunst en literatuur.

Gwen Cooper beschreef haar traumatische ervaringen na de aanslag in Homer’s Odyssey (2009), vertaald als Wonderkat. Wanneer ze op een zonnige septemberochtend haar appartement op de dertigste verdieping verlaat om naar haar werk te gaan, heeft ze er geen flauw idee van dat ze er pas na een aantal dagen zal terugkeren. Het is de ochtend van 9/11, vlak voor de vliegtuigen zich in de torens boren. Haar drie poezen hebben slechts voor één dag te eten. Een van de poezen is de hoofdpersoon van dit verhaal: de naar Homerus vernoemde blinde Homer.
Het deel rond Ground Zero wordt onmiddellijk afgesloten en zij mag niet meer naar haar appartement. Wat hierna volgt is een wanhopige tocht door het met as bedekte Manhattan langs allerlei instanties om toch het gebouw in te mogen. Een reis door de onderwereld noemt ze het. Ze beschrijft indringend hoe desperaat de bewoners zich na de aanslag voelen. De mensen die naar de verdwenen torens staren, doen haar denken aan een wassenbeeldenmuseum. Als het besef van de catastrofe eenmaal tot de New Yorkers is doorgedrongen, leven ze in angst over het lot van hun geliefden. Zo ook Cooper. Wanneer een meevoelende bewaker haar eindelijk binnenlaat, vindt ze de poezen in gezonde staat terug. ‘Hi kitties, I’m here’, zegt ze opgelucht.
Van de gesprekken die ik met een aantal schrijvers had over 9/11, kon de flamboyante Cooper het meest aangrijpend en vooral beeldend de ontreddering vlak na de aanslag verwoorden. Ik ontmoette haar in een Starbucks in het bloedhete Jersey City, waar ze gehaast kwam binnenwaaien. Ze houdt zich in tegenstelling tot de meeste 9/11-romans verre van politiek commentaar, maar wil met haar verhaal model staan voor de veerkracht van de New Yorkers. Ondanks de angst en de verwarring is het een feel-goodstory met een happy end. Een blinde, aaibare kat als Homer in nood die gered wordt, is een hoopvol verhaal in barre tijden. Cooper trekt dan ook de conclusie uit haar belevenissen dat je liefde niet alleen met je ogen kunt zien. Haar verslag, inclusief de vervolgdelen, heeft Homer wereldberoemd gemaakt. Inmiddels is de kat overleden.