Een feest waar hij niet naar toe zal gaan.
Essays over Adorno, Mahler, Schönberg, Stravinsky, Boulez e.a. - Band I

Hoe luister je naar muziek, en wat brengt dat luisteren teweeg? Op deze twee vragen zoekt dit boek een antwoord. De muziekfilosofie van Adorno vormt de leidraad, maar daarnaast zoeken de teksten hun eigen weg. Ze bespreken Schönberg, Stravinsky en Bartok en van Ravel en Debussy geven ze een schets. Bovenal ontwikkelen ze een dialectische methode, waardoor zelfs Mozart en Messiaen meer van zichzelf laten zien. Het resultaat verschilt: Mahler geeft andere beelden dan Sjostakovitsj en Stockhausen is Boulez niet. De essays voeren ons de diepte in. Uit Lulu en Wozzeck van Alban Berg spreekt drama, maar Anton Webern laat horen hoe ragfijn muziek is.

Deel 2 ook lezen? Klik hier.
Deel 1 en deel 2 bestellen voor een voordelige combinatieprijs? Klik hier.

Wim Markus (1945) raakte vroeg geïnteresseerd in muziek. Als jong kind beluisterde hij Mozart en Bach. Op zijn twaalfde brak de liefde voor nieuwe muziek door. Het waren Bartok, Debussy en Schönberg wat de klok sloeg. Markus werd fluitist en musicoloog; geeft concerten; richtte twee Blaaskwintetten op. Daarnaast schrijft hij. Over muziek natuurlijk. Hij houdt van Boulez en doceert op het Amsterdams Conservatorium in Mahler en Adorno. Het boek dat nu af is, verzamelt zijn teksten.

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: Arnold Schönberg past niet in de Duitse romantiek. Het gaat niet aan, hem in te lijven. Schönberg is geen componist die traditionele schrijft in een nieuw gewaad. Hij werd geboren in 1874. Zijn muzikale ontwikkeling geschiedde vrijwel op eigen kracht. Hij zette een stap die géén componist vóór hem ooit zette, zegt het geschiedenisboek, toen hij de tonaliteit doorbrak. Bracht hij inderdaad in het muzikale universum een wijziging aan, waarvan het, zo te zien, nooit meer herstelde?

Toen de natuurkundige Albert Einstein in de beginjaren van de vorige eeuw tijd aan ruimte relateerde en de relativiteitstheorie ontvouwde, deed hij iets wat Arnold Schönberg op het gebied van de muziek volbracht. Schönberg heeft onze voorstelling van het muzikale universum een schok bezorgd, die grondig is, basaal en fundamenteel. Maar de kernen van vernieuwing, die in zijn muziek uitbotten tot een stijl, zijn in de oude al op duizend en één plekken aanwezig. Alleen merkt men ze niet op, omdat schijn bedriegt. De laatromantische muziek van Brahms, Bruckner en Wagner spiegelt ons voor, dat ze consistent is. Dat ze samenhangt. Het is de schijn van het grote gebaar. Maar het grote gebaar bestaat slechts dankzij een versplintering. Het kleine, ondeelbare schakelmoment en de grote vorm raken in de negentiende eeuw steeds verder uit elkaar. De werkelijke of ware inhoud van Wagner en/of Brahms ligt niet alleen in dat wat hun muziek voorgeeft te zijn, maar ook in het detail. In het geheim maakt de muziek van Brahms en Wagner zich al op, om uiteen te vallen. In het geheim concentreert hun stijl zich op dat wat kort is, op het ondeelbare fragment of moment. Want de toonaard zelf houdt het niet lang genoeg meer uit.