Dit is Al Chemie - De Etymologie van Begrippen uit de Scheikunde
Gerrit van Rijn
ISBN 978-94-022-4345-1
168x240 mm. Eerste druk 16-03-2018
Hardcover Euro 33,49
Al-Chemie is een boek van maar liefst 658 bladzijden.
Wat bij het lezen als eerste opvalt, is het ongelooflijke enthousiasme waarmee begrippen worden uitgelegd. Het is duidelijk dat Gerrit van Rijn een passie heeft voor chemie en etymologie. Juist dat etymologische aspect maakt de herkomst en benaming van chemicaliën begrijpelijker.
De informatie wordt geput uit een oneindig aantal naslagwerken met betrekking tot alchemie, farmacie en chemische technologie. Niet-Nederlandse teksten worden doorgaans vertaald. Dit geldt ook voor het omzetten van oud-Nederlandse teksten in een hedendaagse versie.
De plekken waar de duidelijk goed belezen Van Rijn de informatie vandaan haalt zijn velerlei; hij sprokkelt in positieve zin alle enigszins bruikbare gegevens bijeen. In de zeventiende eeuw zou hij zomaar de eigenaar kunnen zijn van een 'Wunderkammer'. Hij bezit als scheikundedocent over een gedegen chemische achtergrond die bij diverse artikelen goed van pas komt. Zijn grote kracht is het begrijpelijk overbrengen van moeilijke materie. Gedreven zoekt hij naar alternatieve benamingen voor chemische stoffen; zo noteert hij voor het pigment Spaanse Oker meer dan 200 andere benamingen... ga er maar eens aan staan. Daarin zit zeker een deel van de kracht van dit boek, want alle benamingen zijn opgenomen in een omvangrijk register van 65 bladzijden met bijna 10.000 (!!) trefwoorden. Op deze manier is het zoeken naar de betekenis van een specifieke benaming in bijvoorbeeld een oud verfrecept een koud kunstje. De namen én alternatieve benamingen van alle stoffen zijn vet gedrukt, hetgeen de herkenbaarheid en leesbaarheid ten goede komt.
Bepaalde items zoals bijvoorbeeld kalk, lijmen, lakken, harsen, oplosmiddelen en vooral kleurstoffen worden zeer uitvoerig behandeld. CAS-nummers, CI-nummers en andere codes blijven niet onvermeld. Het zijn de 'weetjes' waar een restaurateur zijn of haar voordeel mee kan doen. Wie weet om maar eens wat te noemen dat voorzichtigheid is geboden bij het gebruik van noten- of lijnolie door spontane zelfontbranding of dat het woord 'rubber' afgeleid is van het Engelse 'to rub', wrijven, zoals met een gum die uit rubber bestaat. Wist u dat de naam nikkel is afgeleid van Nickeln, aardmannetjes die de winning van ijzererts hinderden. Ook is er deskundige uitleg te vinden over het Joodgetal voor de mate van droging, of het Bloomgetal, dat de lijmkracht aangeeft. Tevens wordt uitgelegd hoe de juiste maat te nemen voor veiligheidshandschoenen. Het aspect 'veiligheid' in de chemie krijgt veel aandacht. De vermelde recepten zijn altijd handig, zoals die voor het bleken van papier, het verhogen van lijmkracht etc. Toch een kanttekening:
Een review zou geen complete review zijn als ook minpunten worden besproken.
Deze uitgave betreft een eerste druk met alle bijbehorende kinderziekten. Hier en daar zijn woorden of letters weggevallen of zijn er onbedoelde spaties. Soms is de uitleg van een naam fout, 'cervi' in 'cornu cervi' (blz. 116, hertshoorn) relateert aan hert en niet aan buis of hals. Vreemd, want op een andere plek in het boek is de omschrijving wel correct. Idem op blz. 404 bij de verklaring van de rode kleurstof, gewonnen uit de scharlaken bessen, coccus ilicis, dat is echter geen bes maar een schildluis. Ik ben ervan overtuigd dat Van Rijn de juiste uitleg weet, maar dat zo'n foutje er gewoonweg door bijvoorbeeld werkdruk is ingeslopen. Bij een tekst uit de 'Bataafsche apotheek' op blz. 177 heeft het zetduiveltje flink huisgehouden; de aldaar onbegrijpelijke tekst zou volledig moeten worden herzien.
Echter... is het boek aanbevelingswaardig? Hier kan ik volmondig 'Ja' op antwoorden. Beter een daadwerkelijk uitgegeven boek met wat opstart-foutjes dan een onberispelijk exemplaar dat nooit wordt gepubliceerd! De geboden informatie is gewoonweg nergens in één boek gebundeld te vinden. Het samenstellen van zulk omvangrijk werk kostte zeker vele jaren en kan alleen slagen als de samensteller van diverse markten thuis is en niet schroomt om buitenlandse naslagwerken (in Latijn, Duits, Frans, Engels, Arabisch etc.) te raadplegen en in staat is de essentiële informatie eruit te destilleren. Een roman schrijven kost beslist minder moeite! Een aanbeveling is, om in een tweede druk een literatuurlijst op te nemen, ook het redigeren van deze eerste editie is wenselijk.
Hoe dan ook, grote lof voor Gerrit van Rijn, het is een superboek dat zeker bij een restauratieatelier, boekbinder en alchemistisch/chemisch geïnteresseerde personen een plek in de boekenkast verdient, voor de prijs hoeft u het in ieder geval niet te laten, die is dik in orde.
Marinus van Doorn (dec. 2020)
Gerrit van Rijn
ISBN 978-94-022-4345-1
168x240 mm. Eerste druk 16-03-2018
Hardcover Euro 33,49
Al-Chemie is een boek van maar liefst 658 bladzijden.
Wat bij het lezen als eerste opvalt, is het ongelooflijke enthousiasme waarmee begrippen worden uitgelegd. Het is duidelijk dat Gerrit van Rijn een passie heeft voor chemie en etymologie. Juist dat etymologische aspect maakt de herkomst en benaming van chemicaliën begrijpelijker.
De informatie wordt geput uit een oneindig aantal naslagwerken met betrekking tot alchemie, farmacie en chemische technologie. Niet-Nederlandse teksten worden doorgaans vertaald. Dit geldt ook voor het omzetten van oud-Nederlandse teksten in een hedendaagse versie.
De plekken waar de duidelijk goed belezen Van Rijn de informatie vandaan haalt zijn velerlei; hij sprokkelt in positieve zin alle enigszins bruikbare gegevens bijeen. In de zeventiende eeuw zou hij zomaar de eigenaar kunnen zijn van een 'Wunderkammer'. Hij bezit als scheikundedocent over een gedegen chemische achtergrond die bij diverse artikelen goed van pas komt. Zijn grote kracht is het begrijpelijk overbrengen van moeilijke materie. Gedreven zoekt hij naar alternatieve benamingen voor chemische stoffen; zo noteert hij voor het pigment Spaanse Oker meer dan 200 andere benamingen... ga er maar eens aan staan. Daarin zit zeker een deel van de kracht van dit boek, want alle benamingen zijn opgenomen in een omvangrijk register van 65 bladzijden met bijna 10.000 (!!) trefwoorden. Op deze manier is het zoeken naar de betekenis van een specifieke benaming in bijvoorbeeld een oud verfrecept een koud kunstje. De namen én alternatieve benamingen van alle stoffen zijn vet gedrukt, hetgeen de herkenbaarheid en leesbaarheid ten goede komt.
Bepaalde items zoals bijvoorbeeld kalk, lijmen, lakken, harsen, oplosmiddelen en vooral kleurstoffen worden zeer uitvoerig behandeld. CAS-nummers, CI-nummers en andere codes blijven niet onvermeld. Het zijn de 'weetjes' waar een restaurateur zijn of haar voordeel mee kan doen. Wie weet om maar eens wat te noemen dat voorzichtigheid is geboden bij het gebruik van noten- of lijnolie door spontane zelfontbranding of dat het woord 'rubber' afgeleid is van het Engelse 'to rub', wrijven, zoals met een gum die uit rubber bestaat. Wist u dat de naam nikkel is afgeleid van Nickeln, aardmannetjes die de winning van ijzererts hinderden. Ook is er deskundige uitleg te vinden over het Joodgetal voor de mate van droging, of het Bloomgetal, dat de lijmkracht aangeeft. Tevens wordt uitgelegd hoe de juiste maat te nemen voor veiligheidshandschoenen. Het aspect 'veiligheid' in de chemie krijgt veel aandacht. De vermelde recepten zijn altijd handig, zoals die voor het bleken van papier, het verhogen van lijmkracht etc. Toch een kanttekening:
Een review zou geen complete review zijn als ook minpunten worden besproken.
Deze uitgave betreft een eerste druk met alle bijbehorende kinderziekten. Hier en daar zijn woorden of letters weggevallen of zijn er onbedoelde spaties. Soms is de uitleg van een naam fout, 'cervi' in 'cornu cervi' (blz. 116, hertshoorn) relateert aan hert en niet aan buis of hals. Vreemd, want op een andere plek in het boek is de omschrijving wel correct. Idem op blz. 404 bij de verklaring van de rode kleurstof, gewonnen uit de scharlaken bessen, coccus ilicis, dat is echter geen bes maar een schildluis. Ik ben ervan overtuigd dat Van Rijn de juiste uitleg weet, maar dat zo'n foutje er gewoonweg door bijvoorbeeld werkdruk is ingeslopen. Bij een tekst uit de 'Bataafsche apotheek' op blz. 177 heeft het zetduiveltje flink huisgehouden; de aldaar onbegrijpelijke tekst zou volledig moeten worden herzien.
Echter... is het boek aanbevelingswaardig? Hier kan ik volmondig 'Ja' op antwoorden. Beter een daadwerkelijk uitgegeven boek met wat opstart-foutjes dan een onberispelijk exemplaar dat nooit wordt gepubliceerd! De geboden informatie is gewoonweg nergens in één boek gebundeld te vinden. Het samenstellen van zulk omvangrijk werk kostte zeker vele jaren en kan alleen slagen als de samensteller van diverse markten thuis is en niet schroomt om buitenlandse naslagwerken (in Latijn, Duits, Frans, Engels, Arabisch etc.) te raadplegen en in staat is de essentiële informatie eruit te destilleren. Een roman schrijven kost beslist minder moeite! Een aanbeveling is, om in een tweede druk een literatuurlijst op te nemen, ook het redigeren van deze eerste editie is wenselijk.
Hoe dan ook, grote lof voor Gerrit van Rijn, het is een superboek dat zeker bij een restauratieatelier, boekbinder en alchemistisch/chemisch geïnteresseerde personen een plek in de boekenkast verdient, voor de prijs hoeft u het in ieder geval niet te laten, die is dik in orde.
Marinus van Doorn (dec. 2020)
