Floresmens
Het leven van Theo Verhoeven, missionaris en archeoloog

Theo Verhoeven (1907-1990) werd in 2003 postuum wereldberoemd door de ontdekking van de Floresmens, de uitgestorven minimens van het Indonesische eiland Flores. Al tientallen jaren eerder had Verhoeven stenen werktuigen die hij daar had gevonden toegeschreven aan oeroude bewoners van het eiland – maar de gevestigde wetenschap kon hij niet overtuigen. Tegenwoordig wordt hij zowel geprezen als ‘geniaal ontdekker’ (paleontoloog John de Vos) als gehouden voor tragische held: ‘de man die niet diep genoeg groef’ (schrijver Frank Westerman in ‘Wij, de mens’). Maar Verhoeven was veel meer dan alleen maar opgraver van botten en stenen: hij leidde een tot nu toe vrijwel onbekend, maar fascinerend bestaan. Voor het eerst verschijnt nu een volledige biografie.

Drs. Gert M. Knepper (1953) werd geboren in Utrecht, waar hij klassieke taal- en letterkunde studeerde. Na een periode als docent in het middelbaar onderwijs studeerde hij theologie aan de universiteiten van Leiden en Utrecht, en doceerde hij aan die laatste universiteit Nieuwe Testament en aanverwante vakken. Hij werkte mee aan een Grieks woordenboek en een Latijnse leergang, doet momenteel vooral wetenschappelijk onderzoek en geeft privélessen Grieks en Latijn. Gert Knepper woont met zijn vrouw, zoon, en kater Hannibal op de Utrechtse Heuvelrug.

Theo was nauwelijks thuis of zijn vader werd failliet verklaard.
De gevolgen waren dramatisch. Theo’s geboortehuis aan het Marktveld werd verkocht. Het gezin Verhoeven was ineens straatarm. Minstens voor zijn zakgeld en de aanschaf van kleren was Theo altijd afhankelijk van een bijdrage van thuis geweest; maar daar was geen cent meer.
Na de vakantie vroeg hij prefect Franz Moritz advies. Die deed een opmerkelijk maar door Theo onmogelijk af te slaan voorstel: hij wilde zelf wel kleren voor Theo kopen. Zo gebeurde. Toen Moritz suggereerde dat Theo die kleren wel even bij Moritz op diens kamer kon passen, kon deze moeilijk weigeren. Moritz’ voorstel om voorafgaand aan het passen samen in bad te gaan sloeg Theo af: ‘Daarvoor was ik te preuts opgevoed.’

Het nieuwe jaar 1923 was in St. Willibrord begonnen met een nieuwe verordening: voortaan zou er aan het einde van de middag- en avondmaaltijd worden voorgelezen. De maatregel was volgens de Kroniek van St. Willibrord bedoeld ‘om de jongens stil te krijgen’.
Zestig jaar later noteerde Theo:
‘Ik lag om middernacht nog wakker, op mijn rug in bed toen het gordijntje van mijn cel geruisloos opzij ging en de prefect Moritz binnenstapte. Hij wierp zich in zijn lengte over mij heen, maakte de knopen van zijn toga los, pakte mijn hand en stak die binnen zijn hemd in een omarming om zijn blote lichaam. Ik verroerde me niet en liet me alles welgevallen. Na een tijdje viel hij in slaap en begon te snurken. Ik voelde me verveeld maar was machteloos. Ik begon met mijn omklemmende hand in zijn rug te knijpen. Hij richtte zich uiteindelijk op, schoof van het bed en voelde daarbij mijn erectie.
De volgende dag, toen ik hem op zijn kamer bezocht, verontschuldigde hij zich dat hij me tot opwinding had gebracht: hij had me alleen maar wat ‘vaderlijk soelaas’ willen bieden. Ik was daar volkomen van overtuigd, gezien het vele wat hij voor me had gedaan. En daarmee was de kous af.’

Het verhaal is natuurlijk oncontroleerbaar. Maar dat Theo het verzonnen zou hebben is onwaarschijnlijk: welke reden zou hij daarvoor kunnen hebben gehad? Hij presenteert zichzelf niet als slachtoffer, maar veeleer als getuige van iets waarop je in een mannengemeenschap kon wachten.