Denkend aan Holland

Eén koekje bij de thee en grote ramen zonder gordijnen; zo omschreef prinses Máxima in 2007 ons land. De Nederlandse identiteit had ze niet gevonden. Denkend aan Holland, Blik op Nederland in de 21e eeuw kan Máxima en iedereen helpen om de identiteit van Nederland in ruimtelijke zin te benoemen. Vijftig plekken vormen samen een ruimtelijke canon van de 21e eeuw: Van spookdorp Ganzedijk, de Amsterdamse place to be van de NDSM-werf, het fiasco en succes van de Betuwelijn tot en met het stilste plekje van Nederland in de Kaapse Bossen. Samen vertegenwoordigen de plekken de ruimtelijke opgaven, dilemma’s en trends van deze tijd.

"Als planoloog en bestuurskundige ben ik gefascineerd door de ruimtelijke ordening van ons land. Nederland is nooit ‘af’ maar continue in beweging. In mijn werk en op mijn weblog ‘De Tandwielfabriek’ ben ik dagelijks bezig met ruimtelijke plannen. ‘Blik op Nederland’ staat boven de waan van de dag. Hiermee schets ik in vijftig plekken een canon van de ruimtelijke identiteit van Nederland in de 21e eeuw."

Plek 43 Het hamsterreservaat bij Sibbe: juridische complexiteit bij ruimtelijke plannen De Europese Habitat- en vogelrichtlijn is bedoeld om leefomgevingen en beschermde diersoorten te beschermen. In de tweede helft van de jaren negentig is de juridische status van de regeling op het scherpst van de snede beproefd bij bedrijventerrein Avantis en Beitel Zuid in Heerlen. Zes natuurverenigingen, waaronder de Hamsterwerkgroep Limburg, Das en Boom en de Milieufederatie Limburg, procedeerden tegen de plannen voor de aanleg van het bedrijventerrein. De juridische onderbouwing van het verzet was de aanwezigheid van hamsterburchten van de korenwolf. Op grond van de Habitatrichtlijn was een ontheffing nodig om dit bedrijventerrein aan te leggen. De slepende procedure deed de korenwolf, een marmotachtig dier van dertig centimeter lengte, veranderen van een Bedreigde tot een Bekende Diersoort. Pas nadat natuurbeschermende maatregelen waren getroffen, werd de ontheffing alsnog verleend. De toon was gezet; overal in Nederland gingen activisten met de Habitatrichtlijn in de hand op zoek naar een ‘eigen korenwolf’. Zo is door de vondst van de Zeggekorfslak de aanleg van de A73 bij Venlo uitgesteld. De aanwezigheid van de kamsalamander heeft de bouw van een nieuwbouwwijk in Vught afgeblazen. Kritiek op de Habitatrichtlijn is dat deze tot juristerij leidt en geen onderscheid maakt naar landen van herkomst. Deze laatste kanttekening is niet onterecht als je bedenkt dat de korenwolf een Oost-Europese exoot is die zich na lange omzwervingen in Zuid-Limburg heeft genesteld. Exoten zijn niet onomstreden. Sommigen brengen het landschap ernstige schade toe. Zo graaft de Noord-Amerikaanse beverrat tunnels in dijken en oevers. De driehoeksmossel geeft problemen bij koelsystemen van elektriciteitscentrales. Door de Amerikaanse Grote Waternavels dreigen waterlopen dicht te groeien. De Chinese wolhandkrab brengt schade toe aan de visserij. Het zal de voorvechters van de korenwolf een zorg zijn. Als gevolg van alle commotie is voor dit dier een fokprogramma ontwikkeld. In 2002 is bij Sibbe in Limburg een hamsterreservaat ingericht waar de diertjes zijn uitgezet. Sinds die tijd is de populatie langzaam toegenomen. Het is een onbedoeld bijeffect van de juridische complexiteit bij ruimtelijke plannen.