God is niet meer gereformeerd
Een kritische lezing van de Gereformeerde theologen Kuitert, Wiersinga en Den Heyer

Ze bleven in God geloven en toch droegen ze bij aan de ondergang van de Gereformeerde Kerken in Nederland. De Gereformeerde theologen Harry Kuitert, Herman Wiersinga en Cees den Heyer. Ze waren beroemd en berucht. Hun boeken waren volgens de leiding van de kerk en van menig kerklid strijdig met de Gereformeerde leer. Dat waren ze ook, maar ze werden zowel verfoeid als gretig gelezen. Hun missie was om hun medegelovigen bij de tijd te brengen. Dat niet de Gereformeerde God in het leven centraal staat maar de mens en de medemens. God is niet meer Gereformeerd volgt nauwgezet de stappen in de denkwegen van deze drie theologen. Ze waren geschoold in de Gereformeerde dogmatiek van de zestiende en zeventiende eeuw. Aan het einde van hun theologische carrières waren ze vervreemd van het geloof der vaderen. Ze werden postmoderne theologen die zich afkeerden van kerkelijke discipline, van theologische gehoorzaamheid, van geloof in het bovennatuurlijke, van God als auteur van de wereld en de bijbel. Ze stelden het individu en zijn persoonlijke gevoelens centraal. Heel eigentijds vierden ze het zelf. Het is spannend om even hun reisgezel te zijn.

Ben Ipenburg is theoloog. Hij publiceerde Misbruik van het verstand. Theologie in de vuurlijn van het kritisch rationalisme (2013) en samen met Dick Houwaart Christendom een uit de hand gelopen joodse ruzie (2015). Hij specialiseerde zich in de godsdiensten van Suriname en publiceerde daarover Joden in Suriname 400 jaar Surinaams Jodendom. Aankomst, glorietijd, neergang (2015); De hel dat is een suikermolen. De godsdiensten van Inheemsen, de Winti-godsdienst en Rastafari in Suriname (2017). Hij bereidt een proefschrift voor over Christendom en slavernij in het zeventiende- en achttiende-eeuwse Nederlandse Atlantische koloniale rijk.

In de loop van zijn theologische ontwikkeling neemt Kuitert steeds meer afstand van het heilshistorisch drama van zondeval - zoenoffer - verlossing waarop de Gereformeerde theologie gebaseerd is. Hij verloor het geloof in de opvatting dat ieder mens om zijn zaligheid te verwerven moet geloven in een leerstelsel waarin voor eeuwig het christelijk geloof is vastgelegd. Hij nam afstand van het idee dat God en mens elkaars tegenstanders zijn. Eerst waren ze in zijn denken nog bondgenoten, maar als hem later blijkt dat God een menselijk bedenksel is, is God nog slechts een metafoor. God is van taal, lazen we.
Kuitert adviseert zijn lezers dat als je maar denkt dat God fictie is je geloven kunt wat je wilt. De kerk waarin je bij elkaar komt om de leer te horen en te beamen wordt een plek omdat je het leuk vindt om daar te komen. De bijbel lees je niet omdat daarin eeuwige waarheden worden verkondigd maar om de prachtige verhalen. Misschien voel je er door aangesproken, waardoor je op een andere manier naar de dingen gaat kijken.