ONDER DE MANTEL VAN MARIA? Op zoek naar een oecumenische visie op de moeder van Jezus

Zo heilig als Maria voor katholieken is, zo omstreden is ze dat voor protestanten. Toch beoogt dit boek het onderlinge gesprek tussen beiden op gang te brengen.
Wat weten wij van haar? Hoe figureert zij in de Bijbel en wat zijn de tradities die al vroeg rond haar werden opgebouwd? Verhalen die door de eeuwen heen in heel veel kerkelijke kunst werden vastgelegd. Maar ook in de recentere bezinning op haar betekenis komen nieuwe inzichten naar voren. De schrijver stelt voorop dat er niet over haar gesproken kan worden zonder haar joodse achtergrond recht te doen.

Sytze de Vries (Leeuwarden, 1945) is theoloog, dichter en schrijver. Hij was predikant, onder andere in de Amsterdamse Oude Kerk, en is vooral bekend door zijn kerkliederen, waarvan vele in diverse lied- en gezangbundels zijn opgenomen. Hij publiceerde boeken met liturgische teksten, gebeden, bijbelse miniaturen en liederen. Hij geeft lezingen en cursussen op het gebied van bijbeluitleg, liturgie en kerkmuziek. Vanuit zijn werkplaats DE VERTAALSLAG werkt hij als schrijver in samenspel met andere disciplines, zoals de muziek, de poëzie, de vertelkunst, de beeldende en de schilderkunst om de bijbelse verhalen en grondwoorden levend ter houden.

Het maagd-zijn van Maria is al snel in vooral seksuele zin verstaan, en daarmee ook moralistisch ingekleurd als kuisheid, als een overwinning op de seksuele begeerte. Deze maagdelijkheid werd vervolgens door tal van verhalen, legenden en theologische uitwerkingen en uiteindelijk dogma’s versterkt en benadrukt. Om een paar voorbeelden te geven:
1. Jozef wordt als een oude weduwnaar getekend, die geen geslachtelijke omgang meer hoeft, vanwege zijn leeftijd én ook omdat hij al vader is van zonen uit een vroeger huwelijk. Daarmee is ook het probleem “opgelost” , waar de evangelisten spreken van de broers van Jezus: het zijn namelijk zijn stiefbroers of halfbroers, kinderen uit het eerdere huwelijk van Jozef. Maria was dus hun stiefmoeder.
2. Maria is zelf geboren uit een “seksloze” ontmoeting. Waar seksualiteit verbonden is met zonde en dood, is zij van den beginne daarvan gevrijwaard, en daarmee Jezus ook.
3. Maria is maagd gebleven, ook tijdens en na de bevalling. Zij is de virgo intacta, de onaangeraakte maagd. Hiertoe dient het hierboven vermelde verhaal over de vroedvrouw Salome. De geboorte heet dan in de latere traditie zo verlopen te zijn, zoals licht door een glas breekt. En kon Jezus ook niet door dichte deuren verschijnen aan zijn leerlingen? Zo is Maria gaandeweg een zelfstandige grootheid geworden, die allereerst als semper-virgo, altijd-maagd, vereerd wordt. Dat is haar vaste titel in de gebeden van de mis-canon. Zij wordt het toonbeeld én voorbeeld van kuisheid. In de lijn van dezelfde opvattingen worden dan seksuele onthouding en celibaat tot vormen van (hoog aangeschreven) christelijke roeping, tot een manier van leven.