De onderaardse reis van Nicolaas Klim
Een nieuwe theorie over de aarde en de geschiedenis van De Vijfde Monarchie

De Iter Klimii is de Latijnse evenknie van Swifts beroemde Gulliver's Travels. Dit rijke utopische verhaal toont hoe een scherpzinnige, bereisde en 'verlichte' Deen, zo'n veertig jaar voor de Franse Revolutie, aankeek tegen de Europese beschaving. De spiegel die hij zijn tijdgenoten voorhield, blijft ook nu nog helder en onthullend. Wie het boek heeft gelezen, zal begrijpen dat men ervan moet genieten als een Martiniaan, en leren als een Potuaan.

Ludvig Holberg (Bergen, Noorwegen 1684 - Kopenhagen 1754) wordt weleens de "vader van de Deense letterkunde" of "de Deense Molière" genoemd. Zowel in het Deens als in het Latijn schreef hij essays, poëzie, toneel, romans en historische werken. Naast overtuigd christen, was hij een voorvechter van de Verlichting. Zijn geboortestad eert hem met een standbeeld en een laan, en er zijn prijzen, muziekstukken, een krater op Mercurius en een stad in Canada naar hem genoemd.

Ik ging dieper de stad in in de hoop naast de filosofen ook redelijke wezens aan te treffen. Op de uitgestrekte grote markt stonden zuilen en standbeelden, die getooid waren met titels en opschriften. Misschien kon ik de puntdichten wel lezen; maar terwijl ik ze bestudeerde voelde ik mijn rug warm en vochtig worden. Toen ik geschrokken omkeek, zag ik een filosoof tegen mijn achterkant wateren. In overpeinzingen verzwolgen had hij gedacht dat ik het standbeeld was waartegen hij gewoonlijk zijn blaas ledigde. Ik nam dit niet, vooral niet omdat hij zich de tanden bloot lachte om zijn vergissing. Ik gaf hem een klap in het gezicht, waarop hij brulde van woede en mij bij de haren over de markt sleepte. We geraakten aan het vechten en gaven en incasseerden ongeveer evenveel klappen, tot we allebei uitgeput op de grond lagen. Toen viel de meute bomen die rondom ons was komen staan, mij aan en ik kreeg overal stok- en vuistslagen, tot ik bijna de geest gaf. Toen ze moe geklopt waren, sleepten zij mij naar een ruime woning. Ik stribbelde tegen en weigerde, met mijn voeten tegen de deurposten, binnen te gaan, maar ze trokken mij, als een varken dat gekeeld moest worden, met een zeel om de hals naar binnen en legden mij op de vloer. Alles lag daar door elkaar en ik moest denken aan Sint Michael en Pasen bij ons, wanneer vazen en koppen en andere dingen op de rommelmarkt holder de bolder worden neergegooid. Ik smeekte de filosofen hun woede te bedaren en wat medelijden te hebben. Het paste toch niet dat wijsgeren raasden als wilde beesten en toegaven aan emoties waartegen ze zelf voortdurend preekten, maar het was een verhaal voor dovemansoren, want de filosoof die mij had bewaterd, hernam de strijd. Hij scheen enkel met mijn dood tevreden en mijn corpus ontving als een aambeeld, talloze slagen. Er is geen groter woede dan die van filosofen die over deugdzaamheid preken.