Tynster teltSjes
en zoveel meer

Wat kan een dorp van 1500 inwoners verbinden met de rest van de wereld? Dat zijn verhalen. Want wij mensen hebben allemaal een verhaal, elk met onze eigen verschijning op deze aarde, soms tumultueuze loop door het leven en onze aankomst in het nu. Dit is de nu-tijd met een verleden dat herinnerd wil worden en herdacht. Echt gebeurd, non-fictie. Dit is zo’n boek: echt gebeurd, gevarieerd en kleurrijk. Geschiedenissen die zijn opgetekend aan de hand van vele gesprekken met mensen, uiteenlopend van beroep, interesse en belevenis. Verweven met persoonlijke ontboezemingen van beleving, observaties en beschouwingen. Vanuit Tijnje lopen er lijnen naar buiten, ver de wereld in en zelfs daar buiten. En keren dan terug naar hier op deze bladzijden.

Op 13 augustus 1937 ben ik geboren. In Zeist. Daar en in Amersfoort en wederom Zeist heeft mijn jeugd zich afgespeeld waarin oorlog plus nog het een en ander. Als beroep heb ik gekozen voor timmerman, daarnaast heb ik meerdere andere dingen gedaan waaronder schrijven. Inmiddels wordt dit mijn vierde boek. Al vijftig jaar woon ik met mijn tweede vrouw in Friesland en wel in Tijnje, een klein, vitaal en lieflijk dorp aan de A 7 halverwege de lijn Heerenveen-Drachten. Waarover ik nu een tweede boek heb geschreven door met mensen te praten en hun verhalen op te tekenen.

De wereld zag er toen heel anders uit, vooral wat infrastructuur betreft, er was veel meer water en veel minder harde wegen. Zo liep het Klidzerak vanaf Gorredijk/Kortezwaag over in de Wispel en vervolgens verder in het Tynjerak, daarna in het Skitersrak en dan het Langerak dat richting Oldeboorn verder ging en waaraan de melkfabriek in Tijnje was gelegen. De stront in dat skûtsje werd onder andere naar de terpen gevaren, die werden destijds veelal afgegraven en de klei daarvan werd vermengd met de stront en dat mengsel werd gebruikt als vloer in de deel van boerderijen. De naam Skitersrak is geen toevallige naam want de schippers loosden daar, uit het zicht van dorp en gemeenschap hun strontemmertjes, het vroegere huiselijk tonnetje. Destijds kende men een zogenaamde tonnetjesman, die leegde de tonnetjes die de mensen aan de weg hadden gezet. Die stront werd opgehaald en ergens heen gebracht en misschien wel voor bemesting gebruikt.
Het huisje waarin Harm en zijn overgrootvader en - moeder woonden was maar klein, er was veel armoede in die tijd en hij herinnert zich nog heel precies dat de goot aan de achterkant van het veenarbeidershuisje zo laag was dat hij de vogeleitjes er zo uit kon rapen. Die werden gegeten en/of verhandeld. De mensen hadden vroeger veelal een arbeiders koe of armeluis koe. Dat was een geit waarvan de melk werd gebruikt en aan kinderen werd gegeven. Harm heeft die melk nooit lekker gevonden, vertelde hij. In de Leeuwarder Courant van 20 maart 2021 las ik het stuk van Aan Dirk van der Meulen: “Kan lucratieve geitensector groeien? Met daarin de quote: van armeluis koe tot aantrekkelijke melkproducent. De comeback van de geit?”
Zelf heb ik ook herinnering aan een geit, niet zozeer een arbeiders koe want mijn oudoom en tante hadden een fietsenmakerij en winkel, en dan ben ik terug in 1945. Wegens familie omstandigheden, ziekte en overlijden van mijn oma, werd ik opgehaald door mijn oudoom Johannes, broer van oma, en als een klein hondje in de mand van een bakfiets gezet en meegenomen naar Langbroek waar ik veertien dagen gelogeerd heb.