Ongemakkelijke bagage

Zaher Mahmud is een gewone schooljongen in de Irakees Koerdische provinciestad Sulaimania, totdat hij op zijn elfde een kogel in zijn been krijgt. Zijn leven ontspoort. Tussen de baantjes door is hij vaak op de vlucht. Al jong sluit Mahmud zich aan bij de Koerdische guerrilla. Op zijn achttiende wordt hij getroffen door een fosforbom. Dankzij opname in een Londens ziekenhuis overleeft Mahmud zijn brandwonden. In 1976 is hij als vluchteling in Nederland terechtgekomen. Zal Zaher Mahmud zijn leven weer kunnen oppakken, of blijven de idealen en spookbeelden uit zijn jeugd hem achtervolgen?

"Ik kom uit Koerdisch Irak (1956, Sulaimania). Als vluchteling woon ik sinds 1976 in Amsterdam. Ik heb een bewogen leven achter de rug. Als elfjarige verschoppeling, Koerdische guerrilla-strijder en door een fosforbom getekende oorlogsgewonde. Mijn leven is vaak door anderen, voor een politiek doel, beschreven. Met dit boek neem ik zelf het heft in handen. Ik beschrijf mijn leven, ontdaan van politieke franje. Hard en ontluisterend, met momenten van hoop, idealen en menselijkheid."

Partijgenoten hebben Mustafa’s papieren vervalst. Zijn naam is nu Kamil Ali, een Irakese legerofficier. Zelf heb ik nog geen papieren nodig om te reizen. We gaan naar het adres van de specialist Monquis al Djebatchi. Bij zijn praktijk mogen we van de bewaker niet naar binnen. Ik geef de verwijsbrief af. We mogen naar binnen. Dr. Monquis is een vriendelijke man. Hij leest aandachtig de verwijsbrief. Dr. Monquis laat erg geen gras over groeien. De volgende dag al opereert hij mijn broer in het Karamaziekenhuis. Op de kamer liggen zeker tien andere patiënten die veel bezoek ontvangen. Dit is een risico voor mijn broer. Stel dat iemand hem herkent. Nu ligt hij tussen Arabieren en wordt aangesproken als Kamil Ali. Ik ben pas 14 jaar, maar slaap wel met een pistool onder zijn bed. Mijn broer heeft me gevraagd hem dood te schieten, in het geval dat soldaten van het regiem hem komen arresteren. Onder enorme spanning verblijven we acht dagen in het ziekenhuis. Wanneer er bezoek voor andere patiënten komt, ga ik ver van mijn broer staan, zodat het lijkt alsof wij niet bij elkaar horen. Intussen houd ik de bezoekers goed in de gaten. Mustafa mag het ziekenhuis verlaten. Wij hebben geen plek om naartoe te gaan. Na de arrestatie van Aziz Hadj is het te gevaarlijk om contact te zoeken met één van de vele partijleden die wij in Bagdad kennen. Mijn broer heeft nog veel pijn. Ik stel voor om naar Othman, zijn oude vriend, te gaan. Aanvankelijk wil hij hem niet nog eens lastig vallen na al de hulp die hij had verleend na mijn knieoperatie. Onze hachelijke situatie biedt echter geen keus. We besluiten een taxi te nemen naar Othman’s huis. "Welkom, welkom." Hij kust ons en is in de veronderstelling dat mijn knie de reden van onze komst is. Hij schrikt als hij hoort dat Mustafa is geopereerd, en laat zijn ongenoegen blijken. "Waarom ben ik hierover niet ingelicht?", bitst hij.