De Oorsprong: Het begin van het christendom

De Oorsprong: Het begin van het christendom behandelt een onderwerp dat blijft fascineren: godsdienst speelt immers een rol in ons maatschappelijke leven of we nu religieus zijn of niet. Treffend is de vergelijking die de auteur maakt tussen het christendom en een rivier. Allebei hebben ze een bron, maar teruggaan naar die oorsprong is niet eenvoudig door de vele vertakkingen die ze beiden in hun verloop kennen. Een mooie metafoor die goed wordt uitgewerkt en waarmee recht wordt gedaan aan de complexiteit van het christendom.

"Lang geleden bestelde ik in een antiquariaat een boek van Albert Schweitzer. Toen kreeg ik een heel pakket thuisgestuurd met boeken die evenals dat van Schweitzer over Jezus gingen. Sindsdien was ik verkocht. De figuur van Jezus en zijn optreden heeft mij niet meer losgelaten. Hoe kon deze joodse man, Jezus, de basis gelegd hebben voor een nieuwe religie. Het is deze vraag die ik in dit boek zal beantwoorden."

Op de vraag: ‘Wat is het allereerste gebod?’ antwoordt Jezus:

‘Het eerste is dit: Luister Israël de Eeuwige is onze God, de Eeuwige is de enige. U zult de Eeuwige, uw God liefhebben met heel uw hart en met heel uw ziel, met heel uw verstand en met heel uw kracht.
Het tweede is dit: U zult uw naaste liefhebben als uzelf.’

De joodse uitspraak die in Leviticus te lezen is (Lv.19;18): ... ‘U zult uw naaste liefhebben als uzelf’, wordt hier door Jezus herhaald.
Het is een misverstand dat de joodse ethiek geen naastenliefde zou kennen omdat ze de uitspraak huldigt: ‘Oog om oog, tand om tand’. De uitspraak ‘oog om oog, tand om tand’ betreft juridische strafoplegging en heeft niets te maken met het gebod tot liefde, waarvan hier sprake was. Deze uitspraak, die tot onjuiste beeldvorming over de joodse opvattingen over naastenliefde aanleiding heeft gegeven, staat ook in Leviticus:

Ieder die een mens doodslaat, moet ter dood gebracht worden,
en wie een dier doodslaat, moet het vergoeden: een leven voor een leven.
Wie een volksgenoot letsel toebrengt, moet zelf ondergaan wat hij de ander aandeed:
een wond voor een wond, een oog voor een oog, een tand voor een tand.
Het letsel dat hij de ander toebracht, moet hij zelf ondergaan.
Wie een dier doodslaat, moet het vergoeden,
maar wie een mens doodslaat, moet ter dood gebracht worden.
Hetzelfde recht geldt voor de vreemdeling en voor de geboren Israëliet.
Ik ben JHWH uw God.’ (Lv.24;17-22, ook al in Ex.21, in het bijzonder 21;24-25)

Het gaat om rechtspraak en om de daarin op te leggen straffen. De lijfstraffen zijn later vervangen door geldboetes. Met wraak of gebrek aan liefde heeft het niets te maken.
De uitspraken over moraal die Jezus weergeeft zijn niet anders dan joodse opvattingen.