De zak van de duivel is nooit vol

De jongste kredietcrisis en de economische recessie vormen de zoveelste bewijzen van een economische orde - de "vrije" markt ofwel het kapitalisme - die welzijn en voortbestaan van mens en planeet ernstig bedreigt. Een economische orde die deze problemen onvermijdelijk veroorzaakt en verdiept en dus niet kan oplossen. De tragiek is dat er nog geen economisch alternatief bestaat dat het kapitalisme effectief kan uitdagen en vervangen. In dit boek werkt de auteur zo’n alternatief uit. Het is een vorm van postkapitalisme en bedoeld als een bijdrage aan de discussie over de noodzaak van dergelijke alternatieven en de weg ernaar toe.

"Na mijn studies theologie en sociologie was ik achtereenvolgens werkzaam bij maatschappelijke begeleiding in het beroepsbegeleidend onderwijs, vormingswerk, wetenschappelijke projecten aan de universiteit van Tilburg, en het project "Vóór de Verandering" van XminY. Naast enkele artikelen publiceerde ik drie boeken, waarvan een over sociaal-wetenschappelijke onderzoeksmethoden, en twee over sociaal-economische aspecten."

Het voorafgaande schetste een beeld van het kapitalisme - ook in zijn huidige vorm van het neoliberalisme - als een stelsel dat, ondanks ook momenten van ontwikkeling die het heeft gebracht, niet kan voortbestaan zonder toenemende beschadiging en uitbuiting van mens, natuur en milieu. We hebben deze werking van dat stelsel aangeduid als "parasiteren": de poging en ook de onafwendbare noodzaak in het kapitalisme, zijn voortbestaan te verzekeren niet in dienst van mens en wereld, maar in de exploitatie ervan. Daarbij komt dat dit stelsel vanwege de groeidwang en de tendentiële daling van de winstvoet nooit genoeg heeft, altijd op zoek is naar hoe er nog meer uit te kunnen persen. We vergeleken dit stelsel daarom ook met een bodemloze put. Die groeidwang kent in principe geen grenzen: De zak van de duivel is nooit vol. De enige inzet die het kapitalisme van de samenleving verdient is de ontmanteling. Het einde van het kapitalisme is een zegen, voor mens en planeet, ook voor de (groot)kapitalist, die nu iets nuttigs en opbouwends met zijn leven kan gaan doen, is plaats van gebiologeerd te zijn door de vraag waar de uitbuitingsgraad nog verder verhoogd kan worden. Dit boek onderneemt een poging een alternatief voor dat kapitalisme aan te dragen; een alternatief, niet in de zin van een deeloplossing binnen het kader van het kapitalisme, maar in de betekenis van een postkapitalisme. Daarmee staat voor ogen een ecologische economische structuur die ná het kapitalisme komt, die de ontmanteling ervan veronderstelt en mede bewerkstelligt, en die een wereldwijde duurzame ontwikkeling mogelijk maakt binnen de draagkracht van de aarde en de mens. De bedoeling hiervan is een bijdrage te leveren aan de noodzakelijke discussie over, en behoefte aan structurele alternatieven voor het kapitalisme.