Zwaard en Kruis

Heeft de kerk nog kritische afstand tot de staat en de overheid? Het antwoord lijkt ontkennend. De moderne democratie wordt in bijna alle kerken als vanzelfsprekende vorm van de samenleving gezien. Juist nu het falen van de neo-liberale droom in onze tijd weer scherp zichtbaar wordt, moet de verhouding van kerk en staat opnieuw bezien worden. Aan de hand van motieven uit de Doperse traditie wordt in dit boek een poging gedaan de plaats van de kritiek op het neo-liberalisme te herontdekken. Als de kerk zichzelf blijft, zal zij de plaats van de profetische wachter tegenover de overheid moeten innemen.

"Na mijn studie theologie, filosofie en Semitische talen heb ik lange tijd als vertaler en docent gewerkt bij diverse instellingen. Sinds 1996 raakte ik gefascineerd door de traditie van de Radicale Reformatie of Anabaptisten. Als predikant en sinds 2001 ook als universitair docent heb ik geprobeerd vanuit deze traditie de theologische vragen van onze tijd te bezien. Wat mij vooral bezig houdt is de verwantschap van het Doperdom met de theologie van Karl Barth."

Tegenover de nationale staat is dit theologische anarchisme ­ ook of juist in een democratie, waar de politieke macht meer verborgen blijft ­ de enige houding die recht kan doen aan de radicale implicaties van het evangelie van de Gekruisigde. Tegenover de bureaucratische, anonieme macht, richt de gemeente zich op de personen die macht dragen. Hun geweten moet worden aangesproken met respect voor hun motieven. In haar gebed relativeert zij de heersers maar zoekt zij tevens een "geest van wijsheid" waardoor de staat binnen haar limiet blijft en met minimaal geweld de rechtsorde handhaaft. Als wachter roept de gemeente op tot bekering en herinnert zij aan Gods maatstaven van gerechtigheid. Als profeet verkondigt zij de interventie van de HEER in de geschiedenis en brengt ze een boodschap die haaks staat op normale verwachtingen. Tegenover de staat als autoritaire instantie laat de gemeente zien hoe gerechtigheid en geweldloosheid samen kunnen gaan. Zij toont de waarde van machtsvrije relaties, gebaseerd op liefde en niet op dwang en sanctie. Het kerkelijke recht kan zo een voorbeeld voor de seculiere samenleving zijn. Tegenover de nationale beperktheid van de staat, waarin de vreemdeling wordt uitgesloten, laat de gemeente haar universele pretentie horen. Zij kan laten zien dat geloof in Jezus Christus de nationale en etnische barrières overschrijdt. Zij moet haar weerstand laten zien tegen de politisering van de samenleving die met de politieke mode van de dag vreemde normen en waarden de gemeente binnensmokkelt. Tenslotte moet de gemeente weigeren om de staat de verering te geven ­ als rituele erkenning van het politieke patriottisme ­ waar ook de democratie steeds maar weer om vraagt.