Kerkvolk in opstand

Dit boekje verhaalt over enige spraakmakende voorvallen die in de zeventiende, achttiende en negentiende eeuw plaats hadden rondom het Braassemermeer. Het gaat hierbij om rumoerige gebeurtenissen op kerkelijk terrein. In die tijd deden de paapse stoutigheden veel stof opwaaien en later verscheurde de jansenistische stroming in de katholieke kerk de plaatselijke gemeenschappen. Het kwam meerdere malen tot felle ruzie en zelfs handgemeen. In Roelofarendsveen woedde de strijd tussen de Romegetrouwe gelovigen en de aanhangers van het jansenisme bijzonder fel: het kostte op een koude winteravond in 1776 de jansenistische pastoor Jacobus du Pré zelfs het leven. Bij een brand in zijn pastorie stak vrijwel niemand van zijn Veense tegenstanders een hand uit om de vuurzee te blussen…
De paapse stoutigheden in de zeventiende eeuw hadden ook al geleid tot een felle strijd tussen de roomsen en de gereformeerden. Predikanten en pastoors maar ook de gelovigen van beide kerkgenootschappen stonden als kemphanen tegenover elkaar. Ook daarbij kwam het tot ernstige ongeregeldheden. Predikanten scholden op een welhaast ordinaire wijze de katholieken uit, terwijl de roomsen op hun beurt de Nederduits gereformeerden hinderden in hun kerkgang. Soms vielen er zelfs gewonden, zoals bij een pastoor in Hoogmade, die op zeker moment tegenover een paar kerkmeesters kwam te staan. Tevens wordt ingegaan op de Doleantie in Oude Wetering en Leimuiden, waarbij het er soms ook heet aan toeging. Tenslotte is er het verhaal van de spraakmakende overval op de pastoor van Leimuiden.

De auteur van dit boekje, Hans van der Wereld (1947), is streekhistoricus. Van zijn hand verschenen reeds ettelijke boeken over diverse geschiedkundige onderwerpen uit het Zuid-Hollandse Kaag en Braassem en omgeving. Bij Boekscout verschenen in de loop der jaren de titels Breng het maar naar de veldwachter, Narigheid in de heerlijkheid, Devotelyck naer Kevelaer, De bus van Langhout, Van statie naar federatie, Brieven uit de Veen en Oorlogservaringen van een plattelandsburgemeester. Zijn jongste boeken zijn Meester Bosman en Van moordhol tot pseudobasiliek.

De zeventiende en achttiende eeuw waren roerige tijden voor de rooms-katholieke Kerk rondom het Braassemermeer. Deden in de zeventiende eeuw de zogenoemde paapse stoutigheden van zich spreken, in de achttiende eeuw waren het de jansenistisch gezinden die zich deden gelden. Onder de paapse stoutigheden werden verstaan het katholieke geloofsleven en haar eredienst. Officieel gold het katholicisme sinds 1580 als een verboden godsdienst. Niemand werd door de wet gedwongen om gereformeerd (lees: protestants) te worden, maar de door de overheid uitgevaardigde plakkaten of ordonnantiën verboden iedere uitoefening van de katholieke eredienst. Wanneer die plakkaten naar de letter waren uitgevoerd zou het praktisch onmogelijk zijn geweest om als katholiek in de Republiek te leven.