Onderweg met Moeder Aarde
Deel II: Ommuurd en ingesluisd

Het huwelijksboekje uit 1932 van mijn Vlaamse grootouders Verhofste beschreef de 'verplichtingen der gezinshoofden' betreffende het lager onderwijs. De kinderen konden zowel op een openbare of private school terecht. Ook thuisonderwijs mocht worden verstrekt. Wanneer er binnen een afstand van vier kilometer van het ouderlijk huis geen school bestond, was er geen schoolplicht voor de aldaar wonende kinderen. Ook gewetensbezwaren tegen het lokaal aangeboden onderwijs werden aanvaard. Gehandicapte kinderen hadden geen schoolplicht. Vanaf het zesde levensjaar had het kind gedurende acht jaar schoolplicht. Schoolverzuim veroorzaakt vanwege armoede, werd tegemoet gekomen door ondersteuningsfondsen. Er bestonden uitzonderingsregels wat betreft de schoolplicht voor kinderen van schippers, marktkramers en 'rondtrekkende venters'. De normale schoolduur bestond uit tweehonderddertig schooldagen en kinderen uit boerengezinnen kregen uiterlijk vijfendertig dagen extra vrij, om thuis en op het land te helpen.
Plaatselijke politieagenten hadden de taak gedurende de schooltijden op straat of op het land rondlopende kinderen naar school te (laten) brengen. Misbruik van de rechten van de schoolgaande kinderen door ondernemers, werkgevers, bestuurders en beheerders werd gestraft. Ook mensen die de kinderen dwongen of verhinderden naar school te gaan, middels chantage, geweld of bedreiging, werden gestraft. Voor ambtenaren werd de opgelegde straf verdubbeld.
De staatsadviezen lieten blijken dat men niet geheel vertrouwde op onafhankelijke adviseurs uit de opvoedings- en onderwijswereld. Zoals ooit de middeleeuwse opvoeding door de staat werd onttrokken uit het kerkelijk gezag, was het nu echter al hoog tijd het culturele leven te gaan vrijwaren van de toenemende eisen van het bedrijfsleven op onderwijs en wetenschappen. Van een autonome onderwijswereld, waar mensen op lokaal niveau de kinderen naar eigen behoeften en inzichten opvoedden was er geen sprake.