Onderweg met Moeder Aarde
Deel 4 De gemuilkorfde Europese leeuw

‘De gemuilkorfde Europese leeuw’ brengt de lezer vanaf de Romantiek rond 1800 tot het eind van het nazisme in 1945. We zien de hiërarchische structuur toegepast worden in de economische sfeer, wat ooit het kerkinstituut vorm gaf. De macht die de monarchen naar zich toetrokken, kwam terecht bij de industriëlen. Een nieuwe maatschappelijke top en een andere gecentraliseerde macht ontstonden met de opkomst van de eenzijdige economische mensentypes. Het historisch verhaal speelt zich af over een groot gebied van Europa en betrekt er ook de westerse invloeden bij. Een lang verborgen gebleven politiek en zakelijk streven voor werelddominantie wordt uit de doeken gedaan, en brengt een waarheidsgetrouw en tevens repulsief beeld over de tragiek van de eerste helft van de twintigste eeuw. Maar ook wetenschappelijke, vreedzame en solidaire alternatieven worden beschreven, want het donkerste materialisme werd sinds 1899 achter ons gelaten. Dit boekdeel is tevens een bewustzijnsoproep voor het heden.

Gerrit Impens (1959) is al veertig jaar onderweg met Moeder Aarde in de ecologische landbouw en voeding in Europese landen en India. Zijn kindertijd en jeugdjaren bracht hij door in het Zeeuws-Vlaamse Sas van Gent. Hij is opgeleid als personeelswerker, maar wenste algauw ook zijn voeten op de aarde te hebben. Daarop liet hij zich omscholen tot ontwikkelingswerker voor de tropen, met biodynamische landbouw als zijn gereedschap. Sociaal werk en landbouw werden de twee snaren op zijn viool om te bespelen. Dat kan als je met name door het leven gaat als zorgboer.

Tijdens het najaar van 1905 had Rudolf Steiner in Berlijn in een voordracht over de algemene politieke situatie gesproken. Het goetheanisme vormde het kiembed van een vernieuwende dynamieke levensvisie rond 1900. Met name het tweede deel van Goethes Faust gaf volgens Steiner de toon aan voor de twintigste eeuw. Het in Midden-Europa geïmporteerde sociaaldarwinisme zou volgens Steiner echter de weg banen voor nationalisme, klassen- en rassenstrijd, inclusief economische concurrentie. Steiner wees op de gedachten die heersten over wederzijdse hulp in de natuur, zoals bij de Russische zoöloog Karl Fedorovitsj Kessler (1815-1881). Aanverwante inzichten gebaseerd op de sociale ideeën omtrent wederzijdse hulp en broederschap kwamen van de Russische anarchist Pjotr Aleksejevitj Kropotkin (1842-1921).Tussen verschillende diersoorten kan een strijd om het bestaan plaatsvinden, maar als men dit gegeven met een sociaal-darwinistische interpretatie op de mens toepast, komt men tot rassenstrijd. Steiner wilde dit westerse gedachtengoed met een Midden-Europese visie beantwoorden. (*9)
De reeds enkele malen naar voren gebrachte Johann Wolfgang von Goethe had tegenover de overheersende experimentele natuurwetenschap reeds een meditatieve aanpak gesteld door het goddelijke om ons heen op te merken. Westerse theorieën en hypothesen werden op segmenten van de natuur losgelaten en verloren de organische eenheden en de daar achter liggende geestelijke krachten uit het oog. Instrumenten en werktuigen hebben een holistische visie op de wereld verbannen. De eenzijdige kijk op de mens als fysiek wezen met een daaraan toegevoegde gevoelswereld is het resultaat van de toegepaste natuurwetenschap.
Volgens Goethe 'verdampte' met de natuurwetenschap de leven schenkende geest uit de natuurrijken. Dit gedachtegoed wilde Rudolf Steiner onder de aandacht brengen om een ethische verantwoordelijkheid op te roepen. Dit was voor de moderne wereldburger volgens hem de weg naar vrijheid om de maatschappij te bevruchten met individuele initiatiefkracht. Hiermee zou het creatieve individu de ondergeschiktheid aan de groep of de gemeenschap overstijgen, die tot dan toe het individu beheerste en stuurde. Het goetheanisme en Steiners latere antroposofie boden een uitdagende leidraad om de sociale kwestie te beantwoorden.